Corona speelde in 2020 zowel intern als extern een grote rol. Tijdens de eerste golf in het voorjaar viel een groot deel van de economie stil. Ambitieuze bedrijven zagen opeens een groot deel van hun inkomsten wegvallen. Bovendien gingen veel onderzoeks- en testfaciliteiten in lockdown en liepen investeringsrondes vertraging op, waardoor de ontwikkeling van bedrijven in de vroege fase onder druk kwam te staan.
Via de Corona-Overbruggingslening (COL) verleenden we vorig jaar voor € 33 miljoen aan overbruggingsfinanciering waarmee we 110 bedrijven door de crisis loodsten. Ook lanceerden we programma’s zoals het landelijk uitgevoerde Corona Rebuild Program, dat ondernemers helpt om hun businessmodel aan te passen aan de veranderde markt. In ons Prestatieverslag staan we uitgebreid stil bij de gevolgen van de crisis voor onze klanten en hoe we onze activiteiten daarop hebben aangepast.
De crisis heeft ook impact op hoe wij ons werk doen. Sinds maart 2020 werkt de BOM-organisatie grotendeels op afstand. Om dit technisch mogelijk te maken, kwam de digitalisering van de BOM vorig jaar in een stroomversnelling. In het hoofdstuk Organisatie en medewerkers gaan we hier dieper op in en zetten we ook uiteen hoe we werken aan de duurzaamheid en vitaliteit van onze interne organisatie.
Een horizon voor Brabant
2020 was het laatste uitvoeringsjaar van het meerjarenplan 2017-2020 ‘Vernieuwing voor Brabant’. Zoals we in ons Prestatieverslag laten zien, hebben we ondanks corona al onze impactdoelstellingen voor deze periode gehaald.
Het nieuwe meerjarenplan 2021-2024, dat we vorig jaar hebben ontwikkeld, draagt de titel ‘Een horizon voor Brabant’. De komende vier jaar richten we ons op de versnelling van vier maatschappelijke transities: energie & duurzaamheid, landbouw & voedsel, gezondheid & zorg en een duurzame & concurrerende economie. Dankzij multidisciplinaire teams kunnen we daarbij – in samenwerking met externe partners – optimaal gebruik maken van de drie kerncompetenties van de BOM: ontwikkelen, investeren en internationaliseren.
Ontwikkelen
Ondanks corona was de bereidheid van bedrijven om mee te doen aan onze innovatieprojecten onverminderd groot. In 2020 lanceerden we het Business Innovation Program Food, dat we met onze partners landelijk uitvoeren. Daarnaast legden we de basis voor nieuwe innovatiecoalities, waaronder een veelbelovend consortium rond biomaterials.
Investeren
Naast de verstrekte financiering vanuit de COL, gingen we ook door met onze reguliere investeringen. In 2020 investeerde BOM Brabant Ventures € 38,3 miljoen in bedrijven als SMART Photonics, Salvia BioElectronics en PeelPioneers. Daarnaast investeerde BOM Renewable Energy in totaal € 8,6 miljoen in zes duurzaamheidsprojecten, waaronder Windpark Klaverspoor langs de A16.
Internationaliseren
Hoewel het aantal landingen van buitenlandse bedrijven in 2020 scherp daalde, bleef de instroom van leads nagenoeg gelijk aan het zeer goede jaar 2019. Samen met onze Trade & Innovate NL (TINL) partners lanceerden we het Corona International Rebuild Program. Hiermee hebben we in drie edities 17 Nederlandse bedrijven ondersteund bij hun uitdagingen in buitenlandse markten.
Klanttevredenheid en imago-onderzoek
Om onze dienstverlening optimaal te laten aansluiten op de behoeften in de markt, staan we het hele jaar in nauw contact met onze stakeholders, waaronder bedrijven, intermediaire organisaties, kennisinstellingen en overheden. De gemiddelde klanttevredenheid steeg in 2020 van een 8,4 naar een 8,6. Ook uit het imago-onderzoek, dat we vorig jaar lieten uitvoeren, komt naar voren dat Brabantse ondernemers positief zijn over onze dienstverlening.
Financiële ontwikkelingen
De BOM boekte in 2020 een nettoverlies van € 2,4 miljoen. Dit resultaat is toe te schrijven aan afwaarderingen in relatie tot verslechterde vooruitzichten bij enkele participaties. Deze afboekingen zijn inherent aan de risicovolle vroege fase waarin wij investeren en zijn nauwelijks gerelateerd aan de coronacrisis. Er is ook voor ruim 80 miljoen geïnvesteerd. Deze investeringen en de verbeterde vooruitzichten bij andere portfoliobedrijven hebben geresulteerd in een toename van het ongerealiseerd resultaat in de portefeuille met 29,4 miljoen tot een totaal van 88,3 Miljoen. De totale marktwaarde van onze portefeuille ultimo 2020 is 268,2 miljoen met nog openstaande commitments van 54,7 miljoen. Ten aanzien van de continuïteit van de BOM: Er staan ons voldoende liquide middelen ter beschikking en de leningsvoorwaarden van de fondsen bieden afdoende faciliteiten om waardeveranderingen in onze portfolio op te vangen. Wij hebben geen beroep gedaan op steunmaatregelen van de overheid en wij verwachten dat dit in de komende periode ook niet noodzakelijk zal zijn. Ga voor meer informatie over de financiële ontwikkelingen naar de jaarrekening 2020.
Covid-19
Covid-19 had in 2020 een grote impact op de economie en maatschappij. Direct na de uitbraak pasten we onze werkmethode aan de nieuwe omstandigheden aan, werden de gevolgen voor de investeringsportefeuille nauw gemonitord en ontwikkelden we tegelijkertijd nieuwe activiteiten om in te kunnen spelen op de veranderde behoefte van onze klanten.
Interne werkmethode
Direct na de uitbraak is een coronacrisisteam ingericht en is alle actie ondernomen om medewerkers thuis veilig door te kunnen laten gaan met hun werk. De digitalisering van de BOM kwam hiermee in een stroomversnelling. De voor maart 2020 geplande fysieke trainingen om Office 365 als platform voor het werken op afstand uit te rollen, werden versneld omgezet in digitale sessies, waarna de medewerkers versneld met deze technologie aan de slag gingen. Inmiddels zijn digitaal samenwerken en applicaties als Office 365 en Teams niet meer weg te denken uit het leven van de gemiddelde medewerker.
Behalve aan de technische en praktische kant, is veel aandacht besteed aan de sociale aspecten van thuiswerken. Managers zoeken meer dan voorheen 1-op-1 contact met teamleden om te horen hoe het met ze gaat en of ze hulp nodig hebben bij de balans tussen werk en privé. Om medewerkers betrokken te houden, organiseren we regelmatig BOM-brede activiteiten zoals digitale borrels, een interne talkshow (BOeM live) en een wandelchallenge met een stappentellercompetitie.
Uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek van eind 2020 blijkt dat medewerkers zich mede door deze maatregelen nog steeds op hun plek voelen bij de BOM. Verreweg de meeste medewerkers zijn positief over thuiswerken en willen dat ook na de crisis (deels) blijven doen. Ook na de crisis zullen we thuiswerken faciliteren, zodat medewerkers de vrijheid voelen om zelf te bepalen waar ze het beste hun werk kunnen doen.
Ontwikkelen
Ecosystems Development
Bij de uitbraak van de corona-epidemie was aanvankelijk de verwachting dat dit ook gevolgen zou hebben voor de participatie van ondernemers aan de verschillende innovatieprogramma’s. Al snel werd duidelijk dat dit effect niet optrad. Een deel van de verklaring is dat de sectoren die deelnemen aan onze programma’s zoals high tech, farma, maintenance en agrofood maar beperkt werden geraakt door de pandemie, met uitzondering van een deel van de agrofood. We werden juist verrast door het feit dat de deelname aan onze activiteiten binnen de verschillende innovatieprogramma’s toenam. Terwijl onze fysieke bijeenkomsten vóór corona gemiddeld 20 tot 30 bezoekers trokken, deden vorig jaar aan onze digitale workshops en netwerkevents geregeld meer dan 70 ondernemers mee. Ook het initiëren van nieuwe programma als de verduurzaming van de maakindustrie of de ontwikkeling van agrorobots ging heel soepel.
Investeren
Impact op de investeringsportefeuille
Vanaf de aanvang van de crisis hebben de investmentteams intensief contact gehad met de portfoliobedrijven en de fondsmanagers van de Fund-to-Fund portefeuille. Waar nodig is voor een aantal kwartalen uitstel verleend van betaling van rente en aflossingen. Inzichten, zowel risico’s als kansen, werden vastgelegd en gedeeld in de teamoverleggen. Er was veel aandacht voor de wijze waarop ondernemingen om wisten te gaan met de veranderende omstandigheden, de runway, niet-essentiële kosten, maar ook wat juist extra nodig was om door te kunnen gaan met de ontwikkeling van de onderneming.
Uiteindelijk is de negatieve impact op de waardeontwikkeling van de investeringsportefeuille in 2020 beperkt. Van de getroffen voorzieningen is slechts zo’n 20% toe te schrijven aan de gevolgen van de pandemie – de overige 80% is inherent aan de vroeg fase ontwikkeling van start ups. Daar staat tegenover dat de ontwikkeling van het ongerealiseerde resultaat in de totale BOM portefeuille in 2020 EUR 29,4 miljoen bedraagt.
Voor de portefeuille van het EnergieFondsBrabant heeft een extra gevoeligheidsanalyse plaatsgevonden voor de ontwikkeling van de energieprijzen. De lockdown van april en mei zorgde voor een dusdanige daling van het energieverbruik dat de prijzen tijdelijk veel lager waren. In de tweede lockdown is dit effect minder geweest en inmiddels zijn de energieprijzen op een vergelijkbaar niveau als in 2019. Het lange termijn risico op structureel lagere energieprijzen door de pandemie en daarmee het effect op de portefeuille is vooralsnog beperkt.
Nieuwe klantgerichte activiteiten
Direct in maart was de BOM initiatiefnemer van het Corona Rebuild Program, dat – in samenwerking met de andere Regionale Ontwikkelings Maatschappijen (ROM’s) - ondernemers in heel Nederland helpt om hun businessmodel aan te passen. Een maand later volgde de Corona Overbruggings Lening (COL) - uitgevoerd door de ROM’s en Techleap.nl en later in het jaar lanceerden we het Corona International Rebuild Program.
Corona Overbruggings Lening (COL)
De Corona Overbruggings Leningen (COL) kennen hun oorsprong in het feit dat door starters en Scale ups vaak geen aanspraak op de NOW regeling gemaakt kon worden. Het aantonen dat de omzet door Corona achterbleef ten opzichte van het jaar ervoor was vrijwel onmogelijk omdat er bijvoorbeeld nog geen sprake van omzet was. Hiertoe is, met goedkeuring van Europa, een leningsinstrument ontwikkeld. Deze goedkeuring is verkregen onder de Covid maatregelen. De leningen zijn een overbrugging naar een potentiële investeringsronde dan wel verwachte positieve cash flow ontwikkeling. Naast start ups en scale ups kon de faciliteit ook worden aangeboden aan innovatieve MKB ondernemingen en MKB ondernemingen zonder bancaire financieringen voor bedragen groter dan EUR 250.000. Via de Corona Overbruggings Lening (COL) verleenden we vorig jaar voor EUR 33 miljoen aan overbruggingsfinanciering waarmee we 110 bedrijven door de crisis loodsten.
Internationaliseren
Corona International Rebuild Program.
Hoewel het aantal landingen van buitenlandse bedrijven in 2020 scherp daalde, bleef de instroom van leads nagenoeg gelijk aan het zeer goede jaar 2019. Samen met onze Trade & Innovate NL (TINL) partners hebben we in drie edities 17 Nederlandse bedrijven ondersteund bij hun uitdagingen in buitenlandse markten.
Focus post-corona
BOM levert haar bijdrage aan het Brabant Business Panel, een initiatief van de provincie i.s.m. Brainport, BOM, SER-Brabant en Tilburg University, waarbij vooraanstaande Brabantse bedrijven gevraagd wordt naar hun visie op een aantal ontwikkelingen in hun sector. De hieruit resulterende Impact Monitor kan gezien worden als een economische thermometer.
BOM heeft een onderzoek uit laten voeren door Buck consultants naar kansen voor Brabant vanuit internationaal perspectief die de crisis juist kan bieden. Hieruit blijkt dat vooral (kleine) bedrijven actief in de hoogwaardige maakindustrie, life sciences & health en agrofood overwegen uitbreiding op het gebied van sales, logistiek, productie en R&D. Meer dan de helft van de ondervraagde (internationale) ondernemingen gaf aan dat decentralisatie hoog op de corporate agenda staat. De helft van de ondernemingen geeft aan meer lokaal te willen werken met toeleveranciers en nog eens 25% geeft aan dat men overweegt productie naar Europa te halen.
Uit een enquête onder ondernemers uit de portfolio van BOM Brabant Ventures blijkt dat ook start- en scale ups de gevolgen van Covid ondervinden. Testfaciliteiten en onderzoekscentra waren enige tijd op slot, de global supply chain kende vertraging, voor nieuwe marktintroducties is fysiek contact vaak onontbeerlijk. Desalniettemin weten de meesten van hen hier goed mee om te gaan. Een derde van deze ondernemingen heeft het businessplan weten aan te passen, zo’n 10% haalt juist extra versnelling uit de crisis. De COL is belangrijk geweest voor de financiële overbrugging bij veel ondernemingen. Met de kapitaalsuitbreiding ad EUR 45 miljoen die de BOM in 2021 van haar beide aandeelhouders mag ontvangen, kunnen wij deze ondernemingen verder helpen in hun post-Covid ontwikkeling.
2021 en verder
De gevolgen van de coronacrisis voor de economie en de samenleving zijn enorm en zullen nog jaren voelbaar blijven. Tegelijkertijd blijft de economische dynamiek in Brabant groot. Uit een peiling in december 2020 onder relaties van de BOM bleek dat bijna 90% procent van de (buitenlandse) bedrijven in Brabant de komende 2 tot 3 jaar groei verwacht. In 2021 gaan we door met de ondersteuning van bedrijven die kampen met de gevolgen van de crisis. Maar bovenal richten we onze blik vooruit. Juist nu willen we innovatieve bedrijven helpen om groeikansen te verzilveren, zodat ze kunnen bijdragen aan de versnelling van maatschappelijke transities en daarmee de duurzame versterking van Brabant.